Fosforik asit, H3PO4 formülüne sahip beyaz veya renksiz, kokusuz, viskoz bir sıvı veya katıdır. Güçlü bir asit olan fosforik asit, endüstride ve günlük hayatta pek çok alanda kullanılır. Fosfor elementinin en önemli bileşiği olan fosforik asit, fosfat tuzları üretmek için kullanılır. Fosforik asidin kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:
- Molekül ağırlığı 98 g/mol’dür.
- Erime noktası 42.35 °C’dir.
- Kaynama noktası 213 °C’dir.
- Yoğunluğu 1.885 g/mL’dir.
- Çözünürlüğü suda ve alkolde yüksek, eter de düşüktür.
Fosforik asidin üretim yöntemleri ise şunlardır:
- Sülfürik asit yöntemi: Bu yöntem fosforik asidin en yaygın üretim yöntemidir. Fosfat kayaçlarının sülfürik asit ile reaksiyona girmesi sonucu fosforik asit elde edilir. Bu yöntemde ayrıca kalsiyum sülfat da ortaya çıkar.
- Termal yöntem: Bu yöntem fosforik asidin en saf üretim yöntemidir. Fosforun hava ve buhar karışımı içinde yakılması sonucu fosforik asit elde edilir. Bu yöntemde ayrıca fosfor oksit de ortaya çıkar.
- Kireç yöntemi: Bu yöntem fosforik asidin alternatif bir üretim yöntemidir. Sodyum karbonat çözeltisinin kireç (kalsiyum hidroksit) ile reaksiyonu sonucu fosforik asit elde edilir. Bu yöntemde ayrıca sodyum hidroksit de ortaya çıkar.
Fosforik asidin kullanım alanları arasında şunlar bulunur:
- Tarım ve gübre üretimi: Fosforik asit, tarım sektöründe gübre üretiminde kullanılır. Bitkilerin büyümesi ve gelişmesi için fosfor, esansiyel bir besin maddesidir. Fosforik asit, fosfor içeren gübrelerin üretiminde kullanılarak toprak verimliliğini artırabilir.
- Gıda ve içecek endüstrisi: Fosforik asit, gıda ve içeceklerde asitlik düzenleyici olarak kullanılır. Özellikle alkolsüz içeceklerde (kola, meyve suları, gazlı içecekler) ve işlenmiş gıdalarda tatlandırıcılarla dengeli tat sağlamak için tercih edilir.
- Kimya endüstrisi: Fosforik asit, organik sentezlerde ve kimyasal reaksiyonlarda bir katalizör veya ara madde olarak kullanılır. Ayrıca, metal yüzeylerin pas önleyici kaplamalarında ve boya üretiminde de kullanılabilir.
- Metal temizliği ve pas giderme: Fosforik asit, pas giderme işlemlerinde ve metal yüzeylerin temizliğinde etkili bir madde olarak kullanılır. Metal yüzeylere uygulandığında, pasın çözünmesine yardımcı olur ve temiz bir yüzey elde edilmesini sağlar.
- Diş hekimliği ve ağız bakım ürünleri: Fosforik asit, diş hekimliği ve ağız bakım ürünlerinde kullanılır. Özellikle diş minesini hazırlamak için bonding işlemlerinde kullanılır.
- Su arıtma: Fosforik asit, su arıtma süreçlerinde fosfor çözeltisinin ayarlanması için kullanılır. Özellikle atık su arıtma tesislerinde fosfor kontrolü için önemli bir kimyasaldır.
- Metal yüzey kaplamaları: Fosforik asit, metal yüzeylerin pas önleyici kaplamalarının temel bileşenlerinden biri olarak kullanılır. Metal yüzeylerin korozyona karşı dayanıklılığını artırmak için kullanılır.