Dietanolamin, hem bir sekonder amin hem de bir diol olan, organik bir bileşiktir. Bir sekonder amin, bir azot atomuna bağlı iki organik grup içeren bir moleküldür. Bir diol, iki alkol grubuna sahip bir moleküldür. Dietanolamin, etilen oksitin sulu amonyak ile reaksiyonundan üretilir. Bu reaksiyonda ayrıca etanolamin ve trietanolamin de oluşur. Dietanolamin, suda ve bazı organik çözücülerde çözünür. Renksiz bir bileşiktir, ancak safsızlıklar nedeniyle sarı görünebilir. Hafif amonyak kokusu vardır. 28 °C’nin altında katılaşır.
Dietanolaminin kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:
- Kimyasal formülü C4H11NO2’tür.
- Moleküler ağırlığı 105.14 g/mol’dür.
- Erime noktası 28 °C’dir.
- Kaynama noktası 268 °C’dir.
- Yoğunluğu 1.096 g/mL’dir.
- Buhar basıncı 0.01 mmHg’dir (25 °C’de).
- Parlama noktası 134 °C’dir.
- Oktanol/su bölünme katsayısı (log Kow) -1.01’dir.
- Asitlik (pKa) 8.8’dir.
- pH değeri 12.0’tir (0.1M çözelti).
- Çözünürlüğü suda ve bazı organik çözücülerde yüksek, hidrokarbonlarda düşüktür.
Dietanolaminin pek çok kullanım alanı vardır. En yaygın olarak, kozmetik, farmasötik ve kişisel bakım ürünlerinde kullanılır. Bu gibi alanlardaki uygulama amacı, emülgatör, köpürmeyi sağlayıcı, pH kontrol maddesi (asitliği düzenleyici) olarak işlem görmektir. Dietanolamin, sulu çözeltileri intravenöz olarak uygulanan çok sayıda ilaç için çözücü olarak kullanılır. Dietanolamin, metal işleme sıvılarında ve yağlarda yüzey aktif madde olarak, bir korozyon önleyici olarak, tarımsal kimyasal formülasyonlarda bir dağıtıcı olarak ve yaygın olarak kullanılan dietanolamin yağ asidi kondensatları gibi diğer bileşiklerin üretiminde bir ara madde olarak kullanılır. Dietanolamin yağ asidi kondensatları, sabunlarda ve kozmetiklerde emülgatörler, koyulaştırıcılar, ıslatıcı maddeler ve deterjanlar olarak kullanılır.
Dietanolamin bulunan bazı yaygın ürünler şunlardır:
- Şampuanlar: Dietanolamin, şampuanlarda köpük oluşturucu ve temizleyici olarak kullanılır. Ayrıca şampuanın pH’ını ayarlamaya ve saçın nemlenmesine yardımcı olur.
- Kozmetik ürünleri: Dietanolamin, kozmetik ürünlerinde emülgatör ve nemlendirici olarak kullanılır. Ayrıca kozmetik ürünlerinin yapısını ve dokusunu iyileştirmeye yardımcı olur.
- Farmasötikler: Dietanolamin, farmasötiklerde çözücü ve tamponlayıcı olarak kullanılır. Ayrıca bazı ilaçların biyoyararlanımını arttırmaya yardımcı olur.
- Metal işleme sıvıları: Dietanolamin, metal işleme sıvılarında korozyon önleyici ve yağlayıcı olarak kullanılır. Ayrıca metal yüzeylerdeki paslanmayı gidermeye ve metal işleme işlemlerinin verimliliğini arttırmaya yardımcı olur.
- Tarımsal kimyasallar: Dietanolamin, tarımsal kimyasalların yapımında bir ara madde olarak kullanılır. Örneğin, herbisit glifosatın bir ara maddesi olan iminodietanol, dietanolaminden türetilir.
Dietanolamin, ayrıca endüstriyel gaz arıtımında, tekstil işlenmesinde, boyalarda, mürekkeplerde ve kompleksometrik titrasyonlarda da kullanılır. Dietanolamin, çok yönlü bir kimyasal bileşik olup, pek çok sektörde farklı amaçlarla kullanılmaktadır.