Morfolin, O (CH2CH2)2NH kimyasal formülüne sahip organik bir kimyasal bileşiktir. Bu heterosikl, hem amin hem de eter fonksiyonel grupları içerir. Amin nedeniyle morfolin bir bazdır; konjugat asidine morfolinyum denir. Örneğin, morfolinin hidroklorik asit ile işlenmesi, tuzu morfolinyum klorür yapar. Morfolinin isimlendirilmesi, yanlış bir şekilde morfin yapısının bir parçası olduğuna inanan Ludwig Knorr’a atfedilir. Morfolin, balık benzeri bir kokuya sahip renksiz bir sıvı olarak görünür.
Morfolinin kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:
- Molekül ağırlığı 87.122 g/mol’dür.
- Erime noktası -5 °C’dir.
- Kaynama noktası 129 °C’dir.
- Yoğunluğu 1.007 g/cm3’tür.
- Çözünürlüğü suda ve alkolde yüksek, eterde düşüktür.
Morfolinin üretim yöntemleri ise şunlardır:
- Hidrojenle indirgeyici amonasyon yöntemi: Bu yöntem morfolinin en yaygın üretim yöntemidir. Dietilen glikolün hidrojenle indirgeyici amonasyonuyla hazırlanabilir. Bu yöntemde ayrıca su da ortaya çıkar.
- Sülfürik asit yöntemi: Bu yöntem morfolinin alternatif bir üretim yöntemidir. Dietanol aminin güçlü bir asidin dehidrojenasyonuyla hazırlanabilir. Bu yöntemde ayrıca su ve etanol de ortaya çıkar.
- Bis (kloroetil) eter yöntemi: Bu yöntem morfolinin eski bir üretim yöntemidir. Amonyak fazlasıyla bis (kloroetil) eter’in ısıtılmasıyla hazırlanabilir. Bu yöntemde ayrıca hidroklorik asit ve etilen glikol de ortaya çıkar.
Morfolinin kullanım alanları arasında şunlar bulunur:
- Su arıtma: Morfolin, buhar kazanı suyu muamele sistemlerinde ve sulu hidrolik sıvılarda metalleri asit buharlarıyla korozyon ve donuklaşmaya (koyulaşma) karşı korumak için korozyon önleyiciler de ara ürün olarak kullanılır.
- Deterjan: Morfolin, deterjanlarda kullanım için, klor ağartmasına kararlı olan optik parlatıcılarda katkı maddesi olarak kullanılır.
- Kozmetik: Morfolin, kozmetik ürünlerinde suya dirençli emülsifiyer ve plastikleştirici formülasyonları için yağ asidi tuzlarında kullanılır. Ayrıca saç şartlandırıcıları ve deodorant ürünleri için quaternary morfolinyum tuzlarında ara ürün olarak kullanılır.
- İlaç: Morfolin, ilaçlar (analjezikler, lokal anestetikler, antibiyotikler, antimikotikler ve antiplak (plak karşıtı) ürünlerin üretiminde ara madde olarak kullanılır.
- Fotoğrafçılık: Morfolin, fotoğrafçılık sektöründe de önemli bir rol oynar. Fotoğraf filmlerinin yapımında ve geliştirilmesinde morfolin kullanılır.